19. Yüzyılda Azerbaycan'da “Kadın Sorunu”nun Doğuşu
DOI:
https://doi.org/10.33831/jws.v26i1.520Anahtar Kelimeler:
Güney Kafkasya- Azerbaycan- Milli Burjuazi- Kadınlar- PoligamiÖz
19. yüzyıl boyunca Azerbaycan’da kadın sorununun ortaya çıkışı, bu makalenin başlıca araştırma konusunu oluşturur. Genel araştırma konseptinin belirlenmesi ve literatürün tahlil edilmesinden sonra sorun iki başlık halinde ele alınmıştır. İlk başlıkta Kafkasyalı Türk kadının gündelik geleneksel yaşamı ele alınırken, ikinci başlıkta Çarlık döneminde Türk kadınının geçirdiği değişim ve dönüşüm irdelenmiştir. Konuyla ilgili literatürün retrospektif yöntemle irdelenmesi sonucunda sorunun sosyal ve kültürel ihtiyaçlara eş zamanlı olarak ortaya çıktığı belirlenmiştir. Düşünsel düzeyde gelişmiş millet yaratılması ilkesini benimseyen Azerbaycan aydınları, konulan hedefe eğitimli kadınlarla ulaşılabileceğini tahayyül etmişlerdir. Geleneksel ataerkil toplumda eve kapatılan kadını eğitip geliştirmenin zorluğunun da bilincinde olan bu aydınlar, hem kadın sorununun varlığını kabullenmişler hem de sorunu çözmek amacıyla kızlara özel okullar açılması için çalışmalar yürütmüşlerdir. Sözü edilen çalışmaların sonucu olarak yeni yüzyılda bilinçli ve eğitimli yeni bir kuşak ortaya çıkmıştır.
Referanslar
Abdullayeva, Yelena. Crafting the Modern Woman in Azerbaijan: Muslim Women, the State, and Modernity, 1900-1939. Doktora tezi. University of Waterloo, 2020.
Ağamalıoğlu, Semed. Namus. Azerneşr, 1929.
Ağaoğlu, Ahmet. İslamiyette Kadın. Çev. Hasan Ali Ediz, Birey ve Toplum yayın., 1985.
Ağaoğlu, Ahmet. Üç Medeniyet. Doğu Kitabevi, 2013.
Ağaoğlu, Samet. Babamdan Hatıralar. Ankara, 1940.
Ağaoğlu, Samet. Babamın Arkadaşları. İletişim yayınları, 2011.
Ağaoğlu, Samet. Hayat bir macera: Çocukluk ve gençlik hatıraları. Kitapyayınevi, 2003.
Altstadt, Audrey L. The Azerbaijani Turks: Power and Identity under Russian Rule. Hoover Institution Press, 1992.
Altstadt, Audrey L. The Politics of Culture in Soviet Azerbaijan, 1920-40. Routledge, 2016.
Axundov, Mirze Feteli. Komediyalar. Povest. Şeirler. Yazıçı, 1982.
Asker, Ali. “Azerbaycan’da Milli Kimlik İnşasının Sosyo-Ekonomik ve Fikrî Temelleri (19. Yüzyılın Ortaları - 20. Yüzyılın Başları).” Azerbaycan Düşünce Tarihi: Evreler, Olaylar ve Şahsiyetler (19. Yüzyılın Ortaları - 20. Yüzyılın Başları), ed. Ali Asker, 1.cilt, Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı Yayınları, 2021, ss. 1-41.
Badran, Margot. Feminists, Islam, and Nation: Gender and the Making of Modern Egypt. Princeton University Press, 1995.
Banine, Days in the Caucasus, trans. Anne Thompson-Ahmadova, Pushkin Press, 2019.
Baykara, Hüseyn. Azerbaycan`da Yenileşme Hareketleri: XIX. Yüzyıl. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, 1966.
Bennigsen, Alexandre. SSCB’ndeki Müslümanlar. Çev. Selim Taygan, Mavi yayınları, 1984.
Bestujev-Marlinski, Aleksandr. Molla Nur. Çev. Nebi Mehdiyev,VakıfBank Kültür yayınları, 2021.
Beydili, Celal (haz.). Azerbaycan Publisistikası Antologiyası, Şerq-Qerb, 2007.
Cabbarov, Farhad. H.Z.A. Tağıyevin Qız Mektebinin Tarixinden – Iz istorii jenskovo uçilişa Q. Z. A. Taqieva. Ziya, 2011.
Caferoğlu, Ahmet. Azerbaycan. Cümhuriyet Matbaası, 1940.
Cavanşir, Hemide. Xatirelerim. Apostroff, 2012.
Ceferzade, Ehmed. “Güllübeyimin Mektebi.” Azerbaycan Qadını, no. 12, 1969, s. 9.
Develi, Tevfik Orkun. Azerbaycan`ın Psikososyal Yakın Tarihi – Milliyetçilik, Modernite ve Hınç. Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 2021.
Devlet, Nadir. İsmail Bey Gaspıralı (1851-1914). Başlık Yayınları, 2011.
Devlet, Nadir. Rusya Türklerinin Milli Mücadele Tarihi (1905-1917). TTK Yayınları, 2014.
Dumas, Alexandre. Qafqaz seferi, Çev. Qezenfer Paşayev, Hemid Abbasov, Yazıçı, 1985.
Edmondson, Linda. “Women’s rights, civil rights, and the debate over citizenship in the 1905 Revolution.” Women and Society in Russia and the Soviet Union. Cambridge University Press, 1992, ss. 77-96.
Ehmedov, Hüseyn. XIX esr Azerbaycan mektebi. Maarif neşriyyatı, 1985.
Essad Bey, Blood and Oil in the Orient, trans. Elsa Tamley, Nash-Grayson Limited, 1931.
Forsyth, James. The Caucasus: A History. Cambridge University Press, 2013.
Genceli, Sabir. Her Setirde Bir Tarix. Şur-Cik-Cik, 1994.
Gorani, Esgerağa. “Qocalıqda Yorğalıq.” Pyesler, Genclik, 1984.
Gradskova, Yulia. Soviet Politics of Emancipation of Ethnic Minority Woman. Springer Nature Switzerland AG, 2019.
Quliyev, Mustafa. Türk Qadının Yolu. Azerneşr, 1930.
Gutqasınlı, Ismayıl bey. Reşid bey ve Seadet xanım. Genclik, 1971.
Hebibbeyli, İsa. Celil Memmedquluzade: Mühiti ve Müasirleri. Ecemi, 2009.
Hesenzade, Turan (haz.). Ekinçi 1875-1877. Avrasiya Press, 2005.
Heyat, Farideh. Azeri Women in Transition: Women in Soviet and post Soviet Azerbaijan. Routledge Curzon, 2002.
İsmayılov, Mahmud (ed.) ve Nigar Maksvell (ed.). Azerbaycan Tarixi, 5.cilt, Azerbaycan Milli Elmler Akademiyası, 2008.
Kandiyoti, Deniz A. “Emancipated but Unliberated? Reflection on the Turkish Case,” Feminist Studies, no.13,1987, pp. 317–378.
Keykurun, Naki. Azerbaycan İstiklal Mücadelesinden Hatıralar (1905-1920). İlke Kitabevi Yayınları,1998.
Lazzorini, Edward James. Ismail bey Gasprinskii and Muslim Modernism in Russia, 1879-1914. Doktora Tezi. University of Washington, 1973.
Mahmudov, Yaqub (ed.). “Şerqi-Rus.” Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyası, 2.cilt, Lider, 2005, s. 374.
Mehmetzade, Mirza Bala. Milli Azerbaycan Hareketi. Azerbaycan Kültür Derneği Yayınları, 1991.
Memmedli, Qulam. Molla Nesreddin. Genclik, 1984.
Memmedov, Sabir. “İlk Azerbaycan Qız Mektebleri.”Azerbaycan Mektebi, no. 8, 1968, ss. 49-53.
Memmedov, Sabir. Azerbaycanın Maarifperver Qadınları. Azerneşr, 1960.
Memmedquluzade, Celil. Dram ve Nesr Eserleri. Azerbaycan Universiteti neşriyyati,1958.
Mill, John Stuart. The Subjection of Women. The Electric Book Company, 2001.
Molla Nasreddin: Polemics, Caricatures & Satire. trans. Slavs and Tatars, I.B.TAURIS, 2017.
Mövsümova, Lale. Azerbaycan Qadını Uzaq Keçmişden İndiyedek. Ulu, 2002.
Nemanzade, Ömer Faiq. Seçilmiş Eserleri. Şerq-Qerb, 2006.
Nerimanov, Neriman. Hacı Zeynalabdin Tağıyevin 50 İlliyi. Elm ve tehsil, 2019.
Recebli, Qezenfer. “Nigah.”Azerbaycan Etnografiyası, 2.cilt, Şerq-Qerb, 2007, ss. 307-315.
Refik, Selim. “Son Devir Azeri Edebiyatı.” Bürhanettin Matbaası,1932, ss. 27-34.
Rosenthal, Charlotte. “The Silver Age: highpoint for women?” Women and Society in Russia and the Soviet Union. Cambridge University Press, 1992, ss. 32-43.
Rosslyn, Wendy and Alessandra Tosi. Women in Nineteenth-Century Russia: Lives and Culture. Open Book Publisher, 2012.
Sultanova, Ayna. Schastlivıe zhenshchinı Sovetskoga Azerbaidzhana. Азернешр, 1964.
Sarabski, Hüseynqulu. Köhne Bakı. Azerneşr, 1939.
Sidqi, Mehemmed Tağı. Eserleri. Çaşıoğlu, 2004.
Stites, Richard. Women’s Liberation Movement in Russia: Feminism, Nihilism, and Bolshevism 1860-1930. Princeton University Press, 1978.
Süleymanov, Manaf. Eşitdiklerim, Oxuduqlarım, Gördüklerim. Qanun, 2012.
Swietochowski, Tadeusz. Russian Azerbaijan, 1905-1920: The Shaping of a National Identity in a Muslim Community. Cambridge University Press, 1985.
Şamçızade, Eli. Nalelerim, feğanlarım. Elm, 1992.
Veliçko, Vasil Lvoviç. Kafkaz: Russkoe Dılo Mejduplemennıe Voprası. Elm, 1990.
Vezirov, Yusif. Bir Cavanin Defteri. Xan, 2015.
Walicki, Andrzej. A History of Russian Thought from the Enlightenment to Marxism. Clarendon Press,1980.
Yeşilot, Okan. Hasan Melikzade Zerdabi ve Ekinci Gazetesi. Yeditepe Yayınları, 2012.
Zakir, Qasım Bey. Seçilmiş eserleri. Avrasiya Press, 2005.
Zenkovsky, Serge A. Pan-Turkism and Islam in Russia. Harvard University Press,1960.
Kaspiy, Baku 2-qo iyunya 1898 qoda, no.114.
Kaspiy, 9-qo oktyabrya 1901 qoda, no. 219.
DB-TDA, fon no. 571, kutu no. 34477, gömlek no. 135742, sıra no. 8, Rusyada tetkikatta bulunan Madam Camille Drevet, Paris, 20.04. 1931.
DB-TDA, fon no. 507, kutu no. 44818, gömlek no. 216191, sıra no. 67, Hajı Zeynalabidin Taghiyev`in Azerbaycan hükumetine göndermiş olduğu şikayet dilekçesi, Bakü, 28.01.1919.
Yayınlanmış
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Kadın/Woman 2000, Journal for Women's Studies
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Authors who publish with this journal agree to the following terms:
- Authors retain copyright and grant the journal right of first publication, with the work [6 months] after publication simultaneously licensed under a Creative Commons Attribution License that allows others to share the work with an acknowledgement of the work's authorship and initial publication in this journal.
- Authors are able to enter into separate, additional contractual arrangements for the non-exclusive distribution of the journal's published version of the work (e.g., post it to an institutional repository or publish it in a book), with an acknowledgement of its initial publication in this journal.
- Authors are permitted and encouraged to post their work online (e.g., in institutional repositories or on their website) prior to and during the submission process, as it can lead to productive exchanges, as well as earlier and greater citation of published work (See The Effect of Open Access)
