Meleklerin Kadınlara Lânet Ettiğini Bildiren Rivâyetlerin Eleştirel İncelemesi
DOI:
https://doi.org/10.33831/sd35ah04Anahtar Kelimeler:
Kadın- Hadis- Cinsel İlişki- Erkeğe İtaât- Kadınlara Lânet HadisleriÖz
Kadın algısı, tarihsel süreç içerisinde din, kültür ve toplumsal yapılar arasındaki etkileşimle biçimlenmiştir. Müslüman toplumlarda bu algının oluşumunda, İslâm öncesi kültürel mirasın ve geleneklerin izleri günümüzde dahi gözlemlenebilmektedir. Söz konusu tarihsel birikim, yalnızca toplumsal pratiklerde değil, aynı zamanda dinî nasların yorumlanma biçimlerinde de etkisini sürdürmektedir. Oysa Kur’ân-ı Kerîm, kadın ve erkeği yaratılış itibarıyla eşit görmekte; dinî sorumluluklar ve haklar bakımından da aralarında bir üstünlük tanımamaktadır. Hz. Peygamber’in kadınlara yönelik tavır ve uygulamaları da bu eşitlik ilkesine dayalı olarak Kur’ânî referanslarla uyum içinde gelişmiştir. Nisa Sûresi 34. ayette Müslüman sâliha kadınların özellikleri arasında sayılan “itaâtkâr” olma vasfı, kadının kocasına itaatkâr olması şeklinde anlaşılmıştır. Bu düşünceden hareketle itaatkâr sâliha kadının önemli görevlerinden birinin kocası yatağa çağırdığı zaman icabet etmek olduğu ifade edilmiştir. Bu makalede, “Kocası yatağına çağırdığı zaman, kadın bundan yüz çevirirse, adam karısına kızgın olarak gecelediğinde, melekler kadına sabah oluncaya kadar lanet eder.” rivayetinin sened-metin analizinin yapılması ve şerh kitaplarında rivâyetin nasıl anlaşıldığı incelenerek söz konusu düşüncenin doğruluğunun araştırılması hedeflenmiştir. Yapılan sened ve metin analizleri, söz konusu rivayetlerin zayıf isnadlara sahip olduğunu, metinler arasında anlam kaymaları ve tutarsızlıklar bulunduğunu ortaya koymuş; klasik şerh literatüründeki yorumların ise bağlamsal ve tarihsel arka planı dikkate almak yerine, ataerkil toplum yapısını meşrulaştırıcı bir perspektifle şekillendiği tespit edilmiştir. Bu bağlamda, rivayetlerin mutlak bir dinî hüküm olarak değil, dönemsel ve bağlamsal faktörler ışığında yeniden okunması gerektiği sonucuna varılmıştır.
Referanslar
Afsaruddin, A. (2007). The first Muslims: History and Memory. Oneworld Publications.
Ahmed b. Hanbel. (1993). el-Müsned. Dâru İhyâ’i-Türâsi’l-Arabî.
Ahmed, L. (1992). Women and Gender in Islam: Historical Roots of a Modern Debate. New Haven: Yale University Press.
Ahnas, M. O. (2025). İslamcı Dergilerde Cinsiyet Kimliği ve Modern-leşme: Kadın Kimliği Dergisi Örneği. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 34(1), 634–650.
Akgün, H. (2013). Râvi Tasarruflarının Rivâyetlere Etkisi ‘Hz. Peygam-ber’e Otuz Erkek Gücünün Verildiği’ Örneği. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (22), 43-65.
Ali, K. (2006). Sexual ethics and Islam: Feminist reflections on Qur’an, Hadith, and Jurisprudence. Oneworld Publications.
Ali, M., Talpur, A. R. & Ahmed, J. (2022). Concept of Gender Equity: An Islamic Perspective. Al-Qamar Journal, 5(2), 33–49.
Ateş, A. O. (2006). Hadis Temelli Kalıp Yargılarda Kadın. Beyan Yayın-ları.
Ayaz, H. (2023). Gelenekten Moderne Müslüman Toplumlarda Cinsi-yet, Cinsellik ve Evlilik. In T. Akyüz & O. Paköz (Eds.), İslam’da Cin-siyet, Cinsellik ve Evlilik (ss. 185–220). Ravza Yayınları.
Alî el-Kârî, N. (2002). Mirkâtü’l-mefâtih. Dâru’l-Fikr.
Altay, S. & Erkol, A. (2022). Patriyarkal Kültürde Dini Referanslarla Kadın Kimliğinin Oluşturulması ve Olumsuz Kadın Fıtratına Dair Söyleme Eleştiri. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (29), 137-157.
Aydın, G. & Erciyes, J. C. (2022). Patriyarkal Düzende Kadın Cinselliği. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Kadın ve Aile Araştırmaları Dergisi, (2/2), 313-336.
Aydın, M. A. Kadın. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde. (24/82-86 s.s). TDV Yayınları.
Aydınlı, A. Muan‘an. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi İslâm Ansiklopedisi içinde. (30/324-325 ss). TDV Yayınları.
Aynî, B. (2001). ʿUmdetü’l-ḳārî fî şerḥi Sahîhi’l-Buhârî. Dâru’l-Kütüb’il-İlmiyye.
Azîmâbâdî, Ş. (1995). Avnu’l-ma’bûd. Dâru’l-Fikr.
Barlas, A. (2002). “Believing Women” in Islam: Unreading Patriarchal Interpretations of the Qur’an. Austin: University of Texas Press.
Badran, M. (2009). Feminism in Islam: Secular and Religious Conver-gences. Oxford: Oneworld Publications.
Beyhakî, A. (1925). es-Sünenü’l-kübrâ. Meclisü Dâiratü’l-Me’ârif.
Buhârî, M. (1993). Sahîhu’l- Buhârî. Dâru İbn Kesîr.
Cessâs, A. (1992). Ahkâmü’l-Kur’ân. Dâru İhyâ’i-Türâsi’l-Arabî.
Çağlar, İ. (2015). Obedience or resistance: Obedience or Resistance: Muslim Conception of Time as a Reaction to the Authoritarian Tur-kish Modernization. İnsan ve Toplum, 5(9), 1–11.
Çolak, A. (2000). Kur’ân ve Hadislere Göre Melek. (Yayımlanmış yüksek lisans tezi). Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü-sü.
Dülber, H. (2019). Hz. Peygamber’in Kadının Dövülmesine İzin Verdiği İfade Edilen Rivayetin Senet ve Metin Açısından Tahlili. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, (7/99), 100-122.
Ebû Avâne, İ. (t.y.) el-Müsned. Dâru’l-Ma’rife.
Ebû Dâvûd, S. (t.y.) Sünen-i Ebî Dâvûd. Mektebetü’l-Asriyye.
Ebû Ya’lâ, A. (1984). el-Müsned. Dâr’ul-Me’mûn li’t-Türâs.
Endelüsî, Y. (t.y.). el-Bahrü’l-muhît. Dâru’l-İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî.
Eriş, H. (2022). Eşler Arası Saygının Sınırı bağlamında ‘Secde Hadisi’ne Bir Bakış’. Akademik-Us (6 / 1), 61-86.
Genç, N. & Özüdoğru, B. (2023). İsnad Ağı, Otorite Alanı ve Rivayetleri Bağlamında Katâde B. Diâme (öl.117/735). Amasya İlahiyat Dergisi, (20), 79-110. https://doi.org/10.18498/amailad.1264829.
Güngör, H. (2022). Hadis Usûlünde Yer Alan Tedlîs Kavramı Üzerine Bir Değerlendirme. E. C. Öztürk (Ed.), İSLARA Uluslararası İslam Araştırmaları Kongresi içinde, (407-416 ss.), Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Yayınları.
Hatîb el-Bağdâdî. (2002). el-Kifâye fî İlmi’r-rivâye. Dâru’l-Hüdâ.
el-Hererî, M. E. (2009). el-Kevkebu’l-vehhâc. Dâru’l-Minhâc.
İbn Âşûr, M. T. (1984). et-Tahrîr ve’t-tenvîr (15 cilt). Tunus: ed-Dârü’t-Tûnisiyye li’n-Neşr.
İbn Battâl, A. (2003). Şerhu’l-Câmiʿi’ṣ-sahîh. Meketebetü’r-Rüşd.
İbn Ebî Hâtim, A. (1952). el-Cerh ve’t-ta’dîl. Dâru’l-İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî.
İbn Ebû Şeybe, A. (1994). el-Musannef. Dâru’l-Fikr.
İbn Hacer, A. (1986). Fethu’l-bârî. Dâru’r-Reyyân li’t-Türâs.
İbn Hacer, A. (1999). Takrîbu’t-tehzîb. Müessesetü’r-Risâle.
İbn Hacer, A. (1983). Taʿrîfü ehli’t-takdîs bi-merâtibi’l-mevsûfîne bi’t-tedlîs (Tabakâtü’l-müdellisîn). Mektebetü’l-Menâr.
İbn Hacer, A. (1995). Tehzîbü’t-Tehzîb. Müesssetü’r-Risâle.
İbn Hacer, A. (t.y.). Tabakâtü’l-müdellisîn. Mektebetü’l-Menâr.
İbn Hacer, A. (t.y.). Hedyü’s-sârî Mukaddimetü Fethu’l-bârî. el-Mektebetü’s-Selefiyye.
İbn Hibbân, M. (1993). Sahîh-i İbn Hibbân. Müessesetü’r-Risâle.
İbn Kayyim, M. (2017). Tehzîbü Sünen-i Ebî Dâvûd. Vizâratü’l-evkâf ve Şüûni’l-İslâmiyyeti’l-Katariyye.
İbn Mâce, M. (t.y.). es-Sünen. Mektebetü’l-İlmiyye.
İbn Teymiye, A. (1995). Mecmû’ Fetâvâ. Mecmeu’l-Melik Fahd.
İbnü’l-Irâkî, A. (1995). Kitâbü’l-müdellisîn. Dâru’l-Vefâ’.
Iclî, A. (1985). Ma’rifetü’s-sikât. Mektebetü’d-Dâr.
Kâ‘bî, A. (2018). el-Makâlât. Dâru’l-Feth.
Karakaya, H. (2018). Toplumsal Cinsiyet Algısı, Din ve Kadın. Journal of Analytic Divinity, 2(2), 36–62.
Keleş, A. (2014). Hadislerin Kur’an’a Arzı. İnsan Yayınları.
Kurtubî, M. (t.y.). Tefsîru’l-Kurtubî. Dâru’l-Fikr.
Mir-Hosseini, Z. (2021). Islam and Gender: The Religious Debate in Contemporary Iran. Princeton University Press.
Mizzî, Y. (1992). Tehzîbü’l-Kemâl fî esmâî’r-ricâl. Müessesetü’r-Risâle.
Münâvî, M. (t.y.). Feyzu’l-kadîr. Dâru’l-Ma’rife.
Müslim, M. (t.y.). Sahîh-i Müslim. Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabî.
Nesâî, Ş. (1994). es-Sünen. Mektebü’l-matbûâti’l-İslâmiyye.
Nesâî, Ş. (t.y.) es-Sünen’ül-kübrâ. Vizâratü’l-evkâf ve Şüûni’l-İslâmiyyeti’l-Katariyye.
Nevevî, M. (1929). el-Minhâc fî şerhi Sahîhi Müslim b. Haccâc. Mat-baâtü’l-Mısriyye.
Nevevî, Y. (t.y.). Riyâzu’s-sâlihîn. Vizâratü’l-evkâf ve Şüûni’l-İslâmiyyeti’l-Katariyye.
el-Osmânî, Ş. A. (2006). Fethu’l-Mülhim bi-Şerhi Sahîhi’l-İmam Müslim. Dâru’z-Ziyâ’.
Palabıyık, M. H. (2019). Toplumsal Cinsiyet ve İslam Düşüncesinde Kadın. Atatürk Üniversitesi Kadın Araştırmaları Dergisi (ATAKAD), 1(2), 81–99.
Sarısoy, S., Tuğut, N., & Mehdiyeva, G. (2024). Kadınların Toplumsal Cinsiyet Rolleri Tutumu ile Cinsel Öz-Yeterlilikleri Arasındaki İliş-ki. Advances in Women’s Studies, 5(1), 55–64.
Şefkatli Tuksal, H. (2000). Kadın Karşıtı Söylemin İslâm Geleneğindeki İzdüşümleri. Kitabiyat.
Şevkânî, A. (1993). Neylü’l-evtâr. Dâru’l-Hadîs.
Uğur, M. Edâ. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi İslâm Ansiklo-pedisi içinde (10/388-389 ss.), TDV Yayınları.
Ulusoy, Ö. M. (2008). Hadis Rivayetinde Tedlis Uygulaması ve İbn Ha-cer’in Tabakâtü’l- Müdellisîn Adlı Eseri. (Yayımlanmamış yüksek li-sans tezi). Kahramanmaraş: Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilim-leri Enstitüsü.
Taberânî, A. (1983). el-Mu’cemu’l-kebîr. Mektebetü İbn Teymiyye.
Taberânî, A. (1997). el-Mu’cemü’s-sağîr. Dâru’l-Fikr.
Tirmizî, M. (t.y.). es-Sünen. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
Tüfekçi, İ., & Şahin, H. (2025). Cinsiyet ve Adalet Normları Bağlamında Mirastaki Pay Farklılıklarının Fıkhî Analizi. İslam Hukuku Araştır-maları Dergisi, 45, 405–430.
Türkoğlu, H. (2023). Kadının Kocasına Secde Etmesinden Bahseden Rivâyetler Üzerine Bir İnceleme. Amasya İlahiyat Dergisi, (21), 746-785. https://doi.org/10.18498/amailad.1346335.
Uğur, M. (2018). Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü. Türkiye Diya-net Vakfı Yayınları.
Yasdıman Demirdöven, N. (2014). Kocanın Hakları Bağlamında “Kadı-nın İzinsiz Evden Çıkamayışı” İle İlgili Hadislerin Tahlili ve Mezhep İmamlarının Anlayışları. EKEV Akademi Dergisi, (60), 415-448.
Yazır, M. H. (1979). Hak Dini Kur’an Dili: Yeni Mealli Türkçe Tefsir (8 cilt). İstanbul: Eser Neşriyat.
Zehebî, M. (1985). Siyeru aʿlâmi’n-nübelâ. Müesssetü’r-Risâle.
Zehebî, M. (1998). Tezkiretü’l-huffâz. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
Zehebî, M. (1963). Mîzânü’l-iʿtidâl. Beyrût: Dâru’l-Ma‘rife.
Zerkeşî, B. (2012). Hz. Âişe’nin Sahabeye Yönelttiği Eleştiriler. Otto Yayınları.
Wadud, A. (1999). Qur’an and Woman: Rereading the Sacred Text from a Woman’s Perspective. New York: Oxford University Press.
Yayınlanmış
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Kadın/Woman 2000, Journal for Women's Studies
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Authors who publish with this journal agree to the following terms:
- Authors retain copyright and grant the journal right of first publication, with the work [6 months] after publication simultaneously licensed under a Creative Commons Attribution License that allows others to share the work with an acknowledgement of the work's authorship and initial publication in this journal.
- Authors are able to enter into separate, additional contractual arrangements for the non-exclusive distribution of the journal's published version of the work (e.g., post it to an institutional repository or publish it in a book), with an acknowledgement of its initial publication in this journal.
- Authors are permitted and encouraged to post their work online (e.g., in institutional repositories or on their website) prior to and during the submission process, as it can lead to productive exchanges, as well as earlier and greater citation of published work (See The Effect of Open Access)
