Siberfeminist Sanatta Teknoloji ve Feminist Posthüman Temsiller
DOI:
https://doi.org/10.33831/9kvgzv81Anahtar Kelimeler:
Siberfeminizm- Feminist Posthümanizm- Siberfeminist Sanat- Teknoloji- BedenÖz
Bu makale, beden, kimlik ve teknoloji ekseninde feminist bir politika öneren siberfeminizmi merkeze alarak, bu yaklaşımla birlikte düşünülen sanat üretimlerini feminist posthümanist düşünce bağlamında analiz etmeyi amaçlamaktadır. Belirlenimci cinsiyet kimliklerinin ve kadın bedeni ile doğa üzerine kurulan tahakkümün karşısında konumlanan siberfeminizm, bu yönüyle insan-merkezli özne anlayışını sorgulayan, insan ve insan-dışı canlı veya cansız varlıklar arasındaki hiyerarşik ilişkileri eleştiren ve olası ilişkileri yeniden kuran feminist posthümanist anlayışla örtüşmektedir. Teknolojiyi dönüştürücü bir güç ve yaratıcı bir aygıt olarak ele alan siberfeminizm ve feminist posthümanizm, melezlik ve hibritlik temelindeki çözüm önerileriyle türcülüğe karşı cevaplar üretmektedir. Siberfeminist sanat ise bu cevapların somut ve metaforik olarak karşılık bulduğu alanlardan birisidir. Bu bağlamda çalışma, farklı sanat pratiklerini siberfeminizm ve feminist posthümanizmin kesişiminde ele almakta; teknoloji, beden, cinsiyet ve öznellik gibi kavramların siberfeminist sanat temsillerinde nasıl karşılık bulduğunu açıklamaktadır. Çalışmada, kendisini siberfeminist sanatçı olarak tanımlayan VNS Matrix gibi sanat kolektifinin yanı sıra, bu tanımlamadan bağımsız olarak siberfeminizm ve feminist posthümanizmin sorunsallaştırdığı konuları tartışmaya açan Lynn Hershman Leeson, ORLAN ve Hito Steyerl gibi sanatçıların üretimleri incelenmektedir. Sanatçıların yapıtları kendi anlatımlarıyla desteklenerek siberfeminist sanat ile feminist posthümanizmin kesiştiği noktalar ışığında analiz edilmekte ve feminist posthümanizm ve siberfeminist sanat arasındaki ilişkinin türler arası ilişkisel öznellikler ve kimlik melezliği temelinde ortaklaştığı görülmektedir.
Referanslar
Butler, J. (2008). Cinsiyet belası (B. Ertür, Çev.). Metis.
Dastarlı, E. (2021). Sanatın tozunu almak: Gündelik hayat ve feminist sanat. Sanat Tarihi Dergisi, 30(2), 1221–1243.
Dönmez Aydın, H. (2017). Kadına biçilen role karşı bir direnme yolu olarak feminist sanat. Yasama Dergisi, (33), 29–49.
Çizmeciler, R. & Gök, Ö. (2025). “Öteki beden” de siberfeminist yansımalar. Socrates Journal of Interdisciplinary Social Researches, 11(51), 164-179.
Güneş, I. (2022). Cinsiyetçiliğin ve türcülüğün kesiştiği noktada feminist bir mevzu olarak insan dışı hayvanların yaşama hakkı. Kilikya Felsefe Dergisi, 1(1), 127-144.
Hall, K. (1996). Cyberfeminism. Pragmatics and Beyond New Series, 147, 147–172.
Hammersley, M. (1992). On feminist methodology. Sociology, 26(2), 187-206.
Haraway, D. (2006). Siborg manifestosu (O. Akınhay, Çev.). Agora.
Hershman-Leeson, L. (1995). The Dollie Clones. https://www.lynnhershman.com/project/the-dollie-clones/ adresinden 29 Nisan 2025 tarihinde alınmıştır.
Harris, A. (2010). Mind the gap: Attitudes and emergent feminist politics since the third wave. Australian Feminist Studies, 25(66), 475–484.
Empey, J. A. & Kilbourn, R. J. (2023). Feminist posthumanism in contemporary science fiction film and media: From Annihilation to High Life and beyond. Bloomsbury Academic.
Ermiş, N. (2017). Kadın imgesine bilim ile teknolojinin etkileri: Siborgfeminist sanat ve siberfeminist sanat [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
Ermiş, D. (2024). Posthümanist çağda feminist sanat kavrayışının sınırlarını genişletmek: Sanat ve ihtimam. Feminist Tahayyül: Akademik Araştırmalar Dergisi, 5(2), 213–239.
Fernandez, M. & Wilding, F. (2002). Situating cyberfeminisms. In M. Fernandez, F. Wilding, & M. M. Wright (Eds.), Domain errors! Cyberfeminist practices (pp. 17–28). Autonomedia.
Guga, J. (2025). Marginalized code: Feminist interventions in AI art. AM Journal of Art and Media Studies, (37), 41-55.
Gültekin, M. (2023). Posthümanizm ve yeni bir ayrımcılık biçimi olarak robotlara yönelik türcülük. Antropoloji, (45), 64-80.
Güneş, I. (2022). Cinsiyetçiliğin ve türcülüğün kesiştiği noktada feminist bir mevzu olarak insan dışı hayvanların yaşama hakkı. Kilikya Felsefe Dergisi, 1(1), 127-144.
Hall, K. (1996). Cyberfeminism. Pragmatics and Beyond New Series, 147, 147–172.
Hammersley, M. (1992). On feminist methodology. Sociology, 26(2), 187-206.
Haraway, D. (2006). Siborg manifestosu (O. Akınhay, Çev.). Agora.
Hershman-Leeson, L. (1995). The Dollie Clones. https://www.lynnhershman.com/project/the-dollie-clones/ adresinden 29 Nisan 2025 tarihinde alınmıştır.
Harris, A. (2010). Mind the gap: Attitudes and emergent feminist politics since the third wave. Australian Feminist Studies, 25(66), 475–484.
Hawthorne, S. (1999). Cyborgs, virtual bodies and organic bodies: Theoretical feminist responses. In S.
Hawthorne & R. Klein (Eds.), Cyberfeminism: Connectivity, critique and creativity (pp. 119-149). Spinifex.
Hawthorne, S. (1999). Cyborgs, virtual bodies and organic bodies: Theoretical feminist responses. In S. Hawthorne & R. Klein (Eds.), Cyberfeminism
Hurst, C. (2023). VNS Matrix-Pilled: three propositions for revisiting 1990s cyberfeminist art now. Australian and New Zealand Journal of Art, 23(1), 43-60.
Huxley, J. (1957). New bottles for new wine. Chatto & Windus.
Jouet, J. (2018). Digital feminism: Questioning the renewal of activism. Journal of Research in Gender Studies, 8(1), 133–157.
Kantar, G. (2024). The Politics of cyberfeminism. In G. Ersöz, G. Kantar & M. İnce Yılmaz (Eds.). Reconstructing Feminism through Cyberfeminism. (pp.115-135). Brill.
Kasurka, M. G. (2024). The epistemic and material violence exerted against women in The Woman in White from a posthuman feminist perspective. Cankaya University Journal of Humanities and Social Sciences, (Special Issue: Wilkie Collins), 57–66.
Lindberg, S. (2022). On prosthetic existence: What differentiates deconstruction from transhumanism and posthumanism. In P. Jorion (Ed.), Humanism and its discontents: The rise of transhumanism and posthumanism (pp. 37–64). Springer.
Letherby, G. (2011). Feminist methodology. W. Vogt & M. Williams (Eds.). The SAGE handbook of innovation in social research methods, (pp. 62-79.). Sage.
Mutlu Boztepe, P. (2017). Post-hümanist ve feminist perspektiften bedenin sanatsal dönüşümü. Kültür ve İletişim, 20(39), 210–228.
Peker-Dural, H. (2024). Türcülüğün (eleştirel) sosyal psikolojisi. REFLEKTİF Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 349-366.
Plant, S. (1997). Zeros, ones: Digital women, the new technoculture. Fourth Estate.
Polat, M. & Polat, S. (2024). Revisiting cyberfeminism. In G. Ersöz, G. Kantar, & M. İnce Yenilmez (Eds.), Reconstructing feminism through cyberfeminism (pp. 9–33). BRILL.
Ranisch, R. & Sorgner, S. L. (2014). Post- and transhumanism: An introduction. Peter Lang.
Ryder, R. D. (2017). Speciesism, painism and happiness: A morality for the twenty-first century. Andrews UK Limited.
SubRosa. (2002). Stolen rhetoric: The appropriation of choice by the ART industry. In M. Fernandez, F. Wilding, & M. M. Wright (Eds.), Domain errors! Cyberfeminist practices (pp. 135–148). Autonomedia.
Snyder, R. C. (2008). What is third-wave feminism? A new directions essay. Signs: Journal of Women in Culture and Society, 34(1), 175–196.
Varol, S. F. (2014). Kadınların dijital teknolojiyle ilişkisine ütopik bir yaklaşım: Siberfeminizm. The Journal of Academic Social Science Studies, 27(1), 219–234.
VNS Matrix. (1991). 21. Yüzyıl için bir siberfeminist manifesto. https://vnsmatrix.net/projects/the-cyberfeminist-manifesto-for-the-21st-century adresinden 2 Nisan 2025 tarihinde alınmıştır.
VNS Matrix. (1992). Billboard project. https://vnsmatrix.net/projects/billboard-project adresinden 23 Nisan 2025 tarihinde alınmıştır.
VNS Matrix. (n.d.). The artists. https://vnsmatrix.net/the-artists adresinden 23 Nisan 2025 tarihinde alınmıştır.
Weitzenfeld, A. & Joy, M. (2014). An overview of anthropocentrism, humanism, and speciesism in critical animal theory. Counterpoints, 448, 3-27.
Wilding, F. (1998). Where is the feminism in cyberfeminism?. Women and New Media, 2, 6–13.
Zhang, Z. (2024). Cyberfeminist art: Empowering women through body, identity, and technology. Feminist Media Studies, 1–7.
Yayınlanmış
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Kadın/Woman 2000, Journal for Women's Studies
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Authors who publish with this journal agree to the following terms:
- Authors retain copyright and grant the journal right of first publication, with the work [6 months] after publication simultaneously licensed under a Creative Commons Attribution License that allows others to share the work with an acknowledgement of the work's authorship and initial publication in this journal.
- Authors are able to enter into separate, additional contractual arrangements for the non-exclusive distribution of the journal's published version of the work (e.g., post it to an institutional repository or publish it in a book), with an acknowledgement of its initial publication in this journal.
- Authors are permitted and encouraged to post their work online (e.g., in institutional repositories or on their website) prior to and during the submission process, as it can lead to productive exchanges, as well as earlier and greater citation of published work (See The Effect of Open Access)
