Fatma Aliye Hanım’ın Tarihçiliği
DOI:
https://doi.org/10.33831/jws.v21i1.160Anahtar Kelimeler:
Fatma Aliye, tarihçi, Cevdet Paşa, tarih, OsmanlıÖzet
1862 yılında doğup 1936’da ölen Fatma Aliye, popüler olmuş bir yazardı. O, Türk tarihinin ilk kadın yazarlarından olup daha çok romancılığı ile tanınmaktadır. Fakat felsefe, kadın, İslamiyet, şiir ve tarih gibi alanlarda da eser vermiştir. Yazarın tarihçiliği ise şimdiye kadar ihmal edilmiş, ciddi bir değerlendirmeye tabi tutulmamıştır. Hâlbuki tarihçiliğinin ortaya konulmasında son derece kıymetli bilgiler içeren iki adet eseri bulunmaktadır. Bunlardan ilki H. 1331 (1912-1913) yılında yayınlanan Tarih-i Osmanînin Bir Devre-i Mühimmesi Kosova Zaferi-Ankara Hezimeti, ikincisi ise bundan bir yıl sonra yayımlanan Ahmet Cevdet Paşa ve Zamanı’dır.
Bu makalede yazarın tarihçiliğini ortaya koymak için kullandığı yerli ve yabancı kaynaklar, tarihi olayları ele alış tarzı, kullandığı üslup ve dil ile tarihe yüklediği misyon gibi konulara değinilmektedir. Belki de ilk Türk kadın tarih yazarı olan Fatma Aliye’nin tarihi olayları bir kadın gözüyle nasıl değerlendirdiği de ayrıca incelenmektedir.
Referanslar
AFYONCU, Erhan, 2003, Osmanlı Siyasî Tarihinin Ana Kaynakları: Kronikler, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, İstanbul, Bilim ve Sanat Vakfı Yayını, I, sayı:2, s.101-106.
Ahmet Cevdet Paşa, 1993, Tarih-i Cevdet, Sadeleştiren: Dündar Günday, I, İstanbul, Üçdal Neşriyat.
Ahmet Cevdet Paşa, 1969, Kısas-ı Enbiya ve Tevarih-i Hulefa, II, İstanbul, Bedir Yayınevi (Tan Matbaası).
Ahmet Cevdet Paşa, Tezâkir 1-12;40 Tetimme, Yayınlayan: Cavid Baysun, 1986, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Ahmet Mithat, Fatma Aliye Hanım yahut Bir Muharrire-i Osmaniyenin Neşeti, Derleyen: Müge Galin, İstanbul, 1311.
Ahmet Midhat Efendi, 1994, Fatma Aliye Bir Osmanlı Kadın Yazarın Doğuşu, Osmanlıcadan Çeviren: Bedia Ermat, İstanbul, Sel Yayıncılık.
AŞA, H.Emel, 2001, Fatma Aliye Hanım (Hayatı-Eserleri-Fikirleri), (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi).
AKYÜZ, Yahya, 1999, Türk Eğitim Tarihi (Başlangıçtan 1999’a), İstanbul, Alfa Basım Yayım Dağıtım.
AKYÜZ, Yahya, 1999, Osmanlı Son Döneminde Kızların Eğitimi ve Öğretmen Faika Ünlüer’in Yetişmesi ve Meslek Hayatı, Milli Eğitim, Ankara, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, sayı:143, s.12-32.
ARIKAN, Zeki, 1985, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Tarihçilik, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, İstanbul, İletişim yayınları, VI, s. 1592.
BABİNGER, Franz, 1992, Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, Çeviren: Coşkun Üçok, Ankara, Kültür Bakanlığı.
BOA (Başbakanlık Osmanlı Arşivi), YEE (Yıldız Esas Evrakı), 37/17, Belge tarihi: 09/N/1311/3 Mart 1894;
BOA, Y.EE, 18/40, 20. C.1298/19 Mayıs 1881.
BOA, Y.EE, 16/4, 22.C.1298/21 Mayıs 1881.
BOA, YEE, 38/120, 6/R/1327/27 Nisan 1909.
BOA, YEE, 38/109, 6/R/1327/27 Nisan 1909.
BERKTAY, Fatmagül, 2003, Tarihin Cinsiyeti, İstanbul, Metis Yayınları.
BIÇAK, Ayhan, 1997, Cevdet Paşa’nın Tarih Bilinci, Ahmet Cevdet Paşa (1823-1895), (Sempozyum: 9-11 Haziran 1995), Ankara, Türkiye Diyanet Vakfı, s. 17-57.
ÇETİNSAYA, Gökhan, 2003, Türkiye’de Siyasî Tarihçiliğin Yükselmeden Düşüşü: Gök Ekini Biçmiş Gibi, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, İstanbul, Bilim ve Sanat Vakfı Yayını, I, sayı:2, s.7-10.
ERGİN, Osman, 1977, Türk Maarif Tarihi, I-II, İstanbul, Eser Matbaası.
ESEN, Nüket, 2006, Bir Osmanlı Kadın Yazarın Doğuşu, Modern Türk Edebiyatı Üzerine Okumalar, İstanbul, İletişim Yayınları, s.87-96.
Fatma Aliye, 1331, Tarih-i Osmanî’nin Bir Devre-i Mühimmesi Kosova Zaferi-Ankara Hezimeti, Dersaadet (İstanbul), Kanaat Matbaası.
Fatma Aliye, 1332, Ahmet Cevdet Paşa ve Zamanı, Dersaadet (İstanbul), Kanaat Matbaası.
GÖBENLİ, Mediha, 2000, Ahmet Midhat Efendi ve Osmanlı Türk Kadın Yazarları Fatma Aliye Hanım ve Şair Fıtnat Hanım, Tarih ve Toplum, İstanbul, İletişim Yayınları, sayı:203, s.283-288.
GÖRGÜN, Tahsin, 1999, İbn Haldun, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, Diyanet Vakfı Yayınları, XIX, s. 538-555.
HALAÇOĞLU, Yusuf–AYDIN, Mehmet Akif, Cevdet Paşa, 1993, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, VII, s.449.
HALAÇOĞLU, Yusuf, 1994, Ma’ruzat ve Tezakir’de Mustafa Reşid Paşa ve Tanzimat Erkanı, Mustafa Reşid Paşa ve Dönemi Semineri Bildiriler, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, s. 25-29.
HASSAN, Ümit, 1977, İbn Haldun’un Metodu ve Siyaset Teorisi, Ankara, Sevinç Matbaası.
İbn Haldun, 1997, Mukaddime, I, Çeviren: Zakir Kadirî Ugan, İstanbul, Milli Eğitim Basımevi.
KAFALI, Mustafa, Ebül Gazi Bahadır Han, 1994, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, X, s.358-360.
KODAMAN, Bayram, 1991, Abdülhamit Devri Eğitim Sistemi, Ankara, Türk Tarih Kurumu.
Namık Kemal, Osmanlı Tarihi, 1971, Bugünkü Dile Aktaranlar: Ulviye ILGAR-İhsan ILGAR, İstanbul, Hürriyet Yayınları.
ÖZCAN, Abdulkadir, 1989, Ahmed Refik Altınay, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, Diyanet Vakfı Yayınları, II, s.120-121.
SÜSLÜ, Azmi, 1990, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e:I, Fırat Üniversitesi Tarih Metodolojisi ve Türk Tarihinin Meseleleri Kolokyumu Bildiriler, Elazığ, Bizim Büro Basımevi, s. 159-163.
TOROS, Taha, 1998, Mazi Cenneti, İstanbul, İletişim.
ULUÇAY, M. Çağatay, 2001, Padişahların Kadınları ve Kızları, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
UZUN, Mustafa, 1989, Ali Seydi Bey, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, Diyanet Vakfı Yayınları, II, s. 442–445.
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, 1994, Osmanlı Tarihi, I, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, 1987, Mithat ve Rüştü Paşaların Tevkiflerine Dair Vesikalar, Ankara, Türk Tarih Kurumu.
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, 2000, Midhat Paşa ve Yıldız Mahkemesi, Ankara, Türk Tarih Kurumu.
YAZAN, Ümid Meriç, 1992, Cevdet Paşa’nın Toplum ve Devlet Görüşü, İstanbul, İnsan Yayınları
YİNANÇ, Mükrimin Halil, 1999, Tanzimat’tan Meşrutiyete Kadar Bizde Tarihçilik, Tanzimat, İstanbul, Milli Eğitim Basımevi, II, s. 583.
ZİHNİOĞLU, Yaprak, 1999, Erken Dönem Osmanlı Hareket-i Nisvanının İki Büyük Düşünürü Fatma Aliye ve Emine Semiye, Tarih ve Toplum, İstanbul, İletişim Yayınları, 31, sayı:186, s.337-338.
http://www. newadvent.org/cathen/03306b.htm (Erişim Tarihi:04.04.2020)
Ahmet Cevdet Paşa, 1993, Tarih-i Cevdet, Sadeleştiren: Dündar Günday, I, İstanbul, Üçdal Neşriyat.
Ahmet Cevdet Paşa, 1969, Kısas-ı Enbiya ve Tevarih-i Hulefa, II, İstanbul, Bedir Yayınevi (Tan Matbaası).
Ahmet Cevdet Paşa, Tezâkir 1-12;40 Tetimme, Yayınlayan: Cavid Baysun, 1986, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Ahmet Mithat, Fatma Aliye Hanım yahut Bir Muharrire-i Osmaniyenin Neşeti, Derleyen: Müge Galin, İstanbul, 1311.
Ahmet Midhat Efendi, 1994, Fatma Aliye Bir Osmanlı Kadın Yazarın Doğuşu, Osmanlıcadan Çeviren: Bedia Ermat, İstanbul, Sel Yayıncılık.
AŞA, H.Emel, 2001, Fatma Aliye Hanım (Hayatı-Eserleri-Fikirleri), (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi).
AKYÜZ, Yahya, 1999, Türk Eğitim Tarihi (Başlangıçtan 1999’a), İstanbul, Alfa Basım Yayım Dağıtım.
AKYÜZ, Yahya, 1999, Osmanlı Son Döneminde Kızların Eğitimi ve Öğretmen Faika Ünlüer’in Yetişmesi ve Meslek Hayatı, Milli Eğitim, Ankara, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, sayı:143, s.12-32.
ARIKAN, Zeki, 1985, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Tarihçilik, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, İstanbul, İletişim yayınları, VI, s. 1592.
BABİNGER, Franz, 1992, Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, Çeviren: Coşkun Üçok, Ankara, Kültür Bakanlığı.
BOA (Başbakanlık Osmanlı Arşivi), YEE (Yıldız Esas Evrakı), 37/17, Belge tarihi: 09/N/1311/3 Mart 1894;
BOA, Y.EE, 18/40, 20. C.1298/19 Mayıs 1881.
BOA, Y.EE, 16/4, 22.C.1298/21 Mayıs 1881.
BOA, YEE, 38/120, 6/R/1327/27 Nisan 1909.
BOA, YEE, 38/109, 6/R/1327/27 Nisan 1909.
BERKTAY, Fatmagül, 2003, Tarihin Cinsiyeti, İstanbul, Metis Yayınları.
BIÇAK, Ayhan, 1997, Cevdet Paşa’nın Tarih Bilinci, Ahmet Cevdet Paşa (1823-1895), (Sempozyum: 9-11 Haziran 1995), Ankara, Türkiye Diyanet Vakfı, s. 17-57.
ÇETİNSAYA, Gökhan, 2003, Türkiye’de Siyasî Tarihçiliğin Yükselmeden Düşüşü: Gök Ekini Biçmiş Gibi, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, İstanbul, Bilim ve Sanat Vakfı Yayını, I, sayı:2, s.7-10.
ERGİN, Osman, 1977, Türk Maarif Tarihi, I-II, İstanbul, Eser Matbaası.
ESEN, Nüket, 2006, Bir Osmanlı Kadın Yazarın Doğuşu, Modern Türk Edebiyatı Üzerine Okumalar, İstanbul, İletişim Yayınları, s.87-96.
Fatma Aliye, 1331, Tarih-i Osmanî’nin Bir Devre-i Mühimmesi Kosova Zaferi-Ankara Hezimeti, Dersaadet (İstanbul), Kanaat Matbaası.
Fatma Aliye, 1332, Ahmet Cevdet Paşa ve Zamanı, Dersaadet (İstanbul), Kanaat Matbaası.
GÖBENLİ, Mediha, 2000, Ahmet Midhat Efendi ve Osmanlı Türk Kadın Yazarları Fatma Aliye Hanım ve Şair Fıtnat Hanım, Tarih ve Toplum, İstanbul, İletişim Yayınları, sayı:203, s.283-288.
GÖRGÜN, Tahsin, 1999, İbn Haldun, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, Diyanet Vakfı Yayınları, XIX, s. 538-555.
HALAÇOĞLU, Yusuf–AYDIN, Mehmet Akif, Cevdet Paşa, 1993, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, VII, s.449.
HALAÇOĞLU, Yusuf, 1994, Ma’ruzat ve Tezakir’de Mustafa Reşid Paşa ve Tanzimat Erkanı, Mustafa Reşid Paşa ve Dönemi Semineri Bildiriler, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, s. 25-29.
HASSAN, Ümit, 1977, İbn Haldun’un Metodu ve Siyaset Teorisi, Ankara, Sevinç Matbaası.
İbn Haldun, 1997, Mukaddime, I, Çeviren: Zakir Kadirî Ugan, İstanbul, Milli Eğitim Basımevi.
KAFALI, Mustafa, Ebül Gazi Bahadır Han, 1994, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, X, s.358-360.
KODAMAN, Bayram, 1991, Abdülhamit Devri Eğitim Sistemi, Ankara, Türk Tarih Kurumu.
Namık Kemal, Osmanlı Tarihi, 1971, Bugünkü Dile Aktaranlar: Ulviye ILGAR-İhsan ILGAR, İstanbul, Hürriyet Yayınları.
ÖZCAN, Abdulkadir, 1989, Ahmed Refik Altınay, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, Diyanet Vakfı Yayınları, II, s.120-121.
SÜSLÜ, Azmi, 1990, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e:I, Fırat Üniversitesi Tarih Metodolojisi ve Türk Tarihinin Meseleleri Kolokyumu Bildiriler, Elazığ, Bizim Büro Basımevi, s. 159-163.
TOROS, Taha, 1998, Mazi Cenneti, İstanbul, İletişim.
ULUÇAY, M. Çağatay, 2001, Padişahların Kadınları ve Kızları, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
UZUN, Mustafa, 1989, Ali Seydi Bey, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, Diyanet Vakfı Yayınları, II, s. 442–445.
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, 1994, Osmanlı Tarihi, I, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, 1987, Mithat ve Rüştü Paşaların Tevkiflerine Dair Vesikalar, Ankara, Türk Tarih Kurumu.
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, 2000, Midhat Paşa ve Yıldız Mahkemesi, Ankara, Türk Tarih Kurumu.
YAZAN, Ümid Meriç, 1992, Cevdet Paşa’nın Toplum ve Devlet Görüşü, İstanbul, İnsan Yayınları
YİNANÇ, Mükrimin Halil, 1999, Tanzimat’tan Meşrutiyete Kadar Bizde Tarihçilik, Tanzimat, İstanbul, Milli Eğitim Basımevi, II, s. 583.
ZİHNİOĞLU, Yaprak, 1999, Erken Dönem Osmanlı Hareket-i Nisvanının İki Büyük Düşünürü Fatma Aliye ve Emine Semiye, Tarih ve Toplum, İstanbul, İletişim Yayınları, 31, sayı:186, s.337-338.
http://www. newadvent.org/cathen/03306b.htm (Erişim Tarihi:04.04.2020)
İndir
Yayınlanmış
2020-07-04
Nasıl Atıf Yapılır
Kırpık, C. (2020). Fatma Aliye Hanım’ın Tarihçiliği. Kadın/Woman 2000, Journal for Women’s Studies, 21(1), 135–158. https://doi.org/10.33831/jws.v21i1.160
Sayı
Bölüm
Makaleler
Lisans
Authors who publish with this journal agree to the following terms:
- Authors retain copyright and grant the journal right of first publication, with the work [6 months] after publication simultaneously licensed under a Creative Commons Attribution License that allows others to share the work with an acknowledgement of the work's authorship and initial publication in this journal.
- Authors are able to enter into separate, additional contractual arrangements for the non-exclusive distribution of the journal's published version of the work (e.g., post it to an institutional repository or publish it in a book), with an acknowledgement of its initial publication in this journal.
- Authors are permitted and encouraged to post their work online (e.g., in institutional repositories or on their website) prior to and during the submission process, as it can lead to productive exchanges, as well as earlier and greater citation of published work (See The Effect of Open Access)
