Popüler Sinemaya Sızan Farklı Kadın Temsillerinin Sınırlılıklarının ve Aykırılıklarının Aile Arasında Filmi Üzerinden İncelenmesi
DOI:
https://doi.org/10.33831/jws.v26i1.515Anahtar Kelimeler:
Popüler Sinema- Türk Sineması- Toplumsal Cinsiyet- Aile- Türk Sinemasında KadınÖz
Popüler sinema, kadınların rollerine ilişkin toplumsal algıları hem yansıtan hem de pekiştiren kurgusal bir dünya inşa etmektedir. Filmler, anlatılarında kadınların rollerini temsil ederek onların toplumdaki konumlarını hem tasvir etmede hem de meşrulaştırmada önemli bir rol oynamaktadır. Son yıllarda Türk popüler sineması, kadınları ve onların hikâyelerini merkeze alan çok sayıda film üretmiştir. Bu filmler daha yakından incelendiğinde, kadın karakterlerin sıklıkla güçlü, ekonomik olarak bağımsız ve aynı zamanda toplumsal cinsiyet ve insan hakları konularına duyarlı bireyler olarak tasvir edildiği görülmektedir. Ancak, bu kadınlar bağımsız olarak tasvir edilmelerine rağmen, kadınların hikâyeleri popüler sinemanın gelenekleri tarafından kısıtlanmaya devam etmektedir. Bu sınırlamanın çarpıcı bir örneği, kadın kahramanların nihai arzularının ısrarla evlilikle ilişkilendirilmesidir. Başka bir deyişle, bu filmler kadınları anlatılarının merkezine yerleştirirken, hikâyeleri büyük ölçüde evlilik temasıyla sınırlı kalmakta ve böylece kadınların daha geniş temsilini kısıtlamaktadır. Günümüz Türk popüler sineması, evlilik kurumuna meydan okumaktan ziyade onu pekiştirerek, Yeşilçam'la özdeşleşen klasik anlatı sinemasının karakteristik özelliklerini sergilemeye devam etmektedir. Bu çalışma, anlatısında kadın karakterleri ön plana çıkaran Aile Arasında (Açıktan, 2017) filmini incelemektedir.
Referanslar
Abisel, N. (1994). Türk sineması üzerine yazılar. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
Abisel, N. (2000). Yeşilçam filmlerinde kadının temsilinde kadına yönelik şiddet. In N. B. Çelik (ed.) Televizyon, Kadın ve Şiddet. Ankara: Dünya Kitle İletişimi Araştırma Vakfı, pp.173-212.
Abbott, P., Tyler, M. and Wallace, C. (1997). An Introduction to Sociology: Feminist Perspectives. London: Routledge
Akbulut, H. (2008). Kadına melodram yakışır: Türk melodram sinemasında kadın imgeleri. İstanbul: Bağlam Yayınları.
Akkaya, Ö. and Dinler, M. (2021). Akışkan erkekliğin değişmeden değişim arzusu: aile arasında. Sinecine, 12 (2): 367-400.
Ataman, Ö, E. (2002). Sinemada toplumsal cinsiyet rolleri: 1980-1999 yılları arasında Türk Sineması'nda toplumsal cinsiyet rollerinin sunu-mu. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Unpublished PhD Thesis), Eskişehir.
Atayman, V. and Çetinkaya, T. (2016). Popüler sinemanın mitolojisi. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Beauvoir de S. (1981). Kadın evlilik çağı. İstanbul: Payel Yayınları.
Bischoff, M. (2011). Felsefenin düşüşü, sinemanın yükselişi felsefenin ışığında sinema. In K. Demirdöven (ed.) Felsefenin Düşüşü, Sinemanın Yükselişi Felsefenin Işığında Sinema. İstanbul: Es Yayınları, pp.11-12.
Bilge, D. and Sönmez, S. (2010). 1980’li yıllarda Türk sinemasında “dul” kadın imgesi. 21. Yüzyılın Esiğinde Kadınlar, Değişim ve Güçlenme, Uluslararası Multidisipliner Kadın Kongresi Bildiri Kitabı, 13-16 October.
Bora, A. (2011). Kadınların sınıfı ücretli ev emeği ve kadın öznelliğinin inşası. İstanbul: İletişim Yayınları.
Chatman, S. (2008). Öykü ve söylem: filmde ve kurmacada anlatı yapısı (trans. Ö. Yaren). Ankara: Deki Yayınları.
Cheng, H. (1997). Holding up half of the sky? A sociocultural comparison of gender-role portrayals in Chinese and US advertising. International Journal of Advertising, 16(4): 295-319.
Daldal, A. (2005). 1960 darbesi ve Türk sinemasında toplumsal gerçekçilik. İstanbul: Homer Kitabevi.
Doğan, H. (2013). Türk sinemasında 1980’li yıllar ve “dulluk” teması etrafında üretilen geleneksel cinsiyet rolleri. Folklor/Edebiyat, 19(76): 9-20.
Ecevit, Y. (1993). Aile, kadın ve devlet ilişkilerinin değerlendirilmesinde klasik ve yeni yaklaşımlar. Kadın Araştırmaları Dergisi, 1.9-34.
Ecevit, Y. (2003). Toplumsal cinsiyetle yoksulluk ilişkisi nasıl kurulabilir? bu ilişki nasıl çalışılabilir? Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 25 (4): 83-88.
Ekici, A. (2007). 1980-1990 arası Türk sinemasında kentsel ailede kadının konumu. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Unpublished Master Thesis), Ankara.
Elmacı, T. (2011). Yeni Türk sinemasında kadının temsil sorunu bağlamında gitmek filminde değişen kadın imgesi. Gazi İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 33: 185-202.
Erdoğan T. (2008). Toplumsal sistemin düzen sağlayıcı unsuru olarak cinsiyet rolü farklılaşması. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(4): 123-145.
Esen, Ş. (2000). 80’ler Türkiye’sinde sinema. İstanbul: Beta Yayınları.
Esen Kuyucak, Ş. (2016). Türk sinemasının kilometre taşları. İstanbul: Agora Kitaplığı.
Evren, M. B. (2014). Türk sinemasının 100 yılı. B. Usallı Silan (Ed.), İstanbul: Rumi Matbaa.
Fairclough, N. (1995). Critical discourse analysis: the critical study of language. New York: Longman.
Gültekin, G. (2018). Popüler sinemada sanal özgürlük sunumu: Pi’nin yaşamı örneği. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 3(5). 1-19.
Gittins, D. (1991). Aile sorgulanıyor (trans. T. Erdem). İstanbul: Pencere Yayınları.
Güçlü, Ö. (2017). Kocan kadar konuş ya da son dönem Türkiye sinemasının “hayırlısıyla” bekar kadın karakter hizalaması. Kültür ve İletişim, 20(39): 186-209.
Hepşen, Ö. (2010). Tevrat, İncil ve Kuran-ı Kerimde kadın bedeni. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Unpublished Master Thesis), Ankara.
İlbuğa, E. U. (2018). Yeşim Ustaoğlu sinemasında kadın karakterlerin özgürlük arayışları. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi 11: 292-320.
Jahn, M. (2012). Anlatıbilim (trans. B. Dervişcemaloğlu). İstanbul: DergahYayınları.
Kabadayı, L. (2004). toplumsal cinsiyet ve film “90‟lı yıllarda ABD-İspanya-Hong Kong ve Türk sinemasında üretilen filmlerde toplumsal cinsiyet olgusunun feminist yaklaşımla incelenmesi. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Unpublished PhD Thesis), İzmir.
Kağıtçıbaşı, Ç. (1990). İnsan, aile ve kültür, İstanbul: Remzi Kitabevi.
Kaplan, E. A. (2000). Women and film: both sides of the camera. Londra ve New York: Routledge.
Kasap, F., Dolunay, A. and Solman, A. (2018). Analysis of the Mustang movie the basis of gender roles in society and representation of the woman in Turkish cinema. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication – TOJDAC, 8(4): 627-646.
Kaymaz Mert, M. (2022). Türk sı̇nemasında toplumsal cı̇nsı̇yet gerçeğı̇ne farklı bı̇r bakış: değı̇şmek zorunda olan kadınlar. Yazıt Kültür Bilimleri Dergisi, 2(1): 9-24.
Kellner, D. ve Ryan, M (1997). Politik Kamera (trans. E. Özsayar).İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Kırel, S. (2014). Seksenlerin “İffet”inin peşinde: popüler sinemanın eril yüzünü tartışmak. In İ. Cangöz ve Ö. Birsen (eds.), Sıradışı Uyumsuz Muhalif: Bir Entelektüeli Yitirmek. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım, pp. 122-152.
Kırel, S. (1993). Yeşilçam Öykü Sineması, İstanbul: Babil Yayıncılık.
Kırvaşoğlu, O. (2016). Türk sinemasında çöküş ve yükseliş dönemleri. Doğu Batı Dergisi, 19(75). 205-217.
Kunt, M. E. (2013). Yeni̇ Türk sineması’nda erillik bağlamında dişilliğin inşası. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Unpublished Master Thesis), İstanbul.
Künüçen, H. (2001). Türk sinemasında kadının sunumu üzerine. Kurgu Dergisi, 18:51-64.
Maktav, H. (2001). Türk sinemasında yoksulluk ve yoksul kahramanlar. Toplum ve Bilim Dergisi, Birikim Yayınları, 89: 161-189mük
Marshall, G. (1999). Sosyoloji sözlüğü. Ankara: Bilim Sanat Yayınları.
Millett, K. (2011). Cinsel politika (trans. S. Selvi). İstanbul: Payel Yayınları
Mohanna, C. (1993). Filmlerde kadınlar (trans. E. Demiray). 25.Kare, 5:18-21.
Mulvey, L. (1975). Görsel haz ve anlatı sineması, https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&ved=2ahUKEwiqw4E6r_1AhW3Q_EDHWoEDG8QFnoECAYQAQ&url=https%3A%2F%2Favys.omu.edu.tr%2Fstorage%2Fapp%2Fpublic%2Fahmet.oktan%2F131334%2Fg%25C3%25B6rsel%2520haz%2520ve%2520anlat%25C4%25B1%2520sinemas%25C4%25B1.pdf&usg=AOvVaw369C4nw3OSdNfF_o6a_eM_ Accessed January 20, 2022.
Mutlu, N. (2019). Zeki Demirkubuz sinemasında bireysel gerçeklik üzerinee bir inceleme. (Unpublished master’s thesis). Afyon Kocatepe Universi-ty, Institute of Social Sciences.
Özarslan, Z. (2015). Duygu ve utanç̧ kuramları üzerinden Yeşilçam melodram sinemasını okumak. I Mazıcı, N. (ed.), Türk Sinemasının 100 Yılına Armağan. İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınevi, pp. 29-46.
Özkan, Z. (2012). Türkiye sinemasında kadının değişen imgesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 5. 79-81.
Öztürk, G. and Bıkmaz, F. (2007). Popüler kültür ve okul: Ankara ve Bolu illerinde ilköğretim öğrencileri üzerine yapılan bir araştırma. In N.
Ahioğlu ve N. Güney (eds.), Popüler Kültür ve Çocuk, Ankara: Dipnot Yayınları, pp. 103-126.
Öztürk, S. R. (2011). Türkiye sinema literatüründen kadınlara bakmak. In S. Sancar (ed.), Birkaç Arpa Boyu... 21. Yüzyıla Girerken Türkiye’de Feminist Çalışmalar (Prof. Dr. Nermin Abadan Unat'a Armağan), İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, pp. 679-699.
Öztürk, S. R. (2000). Sinemada kadın olmak, İstanbul: Alan Yayıncılık.
Pezzella, M. (2006). Sinemada estetik (trans. F. Demir). Ankara: Dost Kitabevi.
Ryan, M. and Kellner, D. (2016). Politik kamera: çağdaş Hollywood sinemasının ideolojisi ve politikası (trans. E. Ösayar). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Ridgeway, C. L. (2001). Gender, status, and leadership. Journal of Social Issues, 57(4): 637-655.
Suner, A. (2006). Hayalet ev. İstanbul: Metis Yayınları.
Tekeli, Ş. (2017). Feminizmi düşünmek. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Tekin, N. (2021). 2000 sonrası Türk sinemasında ataerki̇ ve kadın temsili. Batman Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü (Unpublished Master Thesis), Batman.
Terzioğu, F. and Taşkın, L. (2008). Kadının toplumsal cinsiyet rolünün liderlik davranışlarına ve hemşirelik mesleğine yansımaları. C.U. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 12(2): 62-67.
Topçu, G. Y. (2004). Karanlığın kızları: korku sineması ve kadın. In F. Küçükkurt, A. Gürata (eds.), Sinemada Anlatı ve Türler, Ankara: Vadi Yayınları, pp. 157-212.
Uçar, K. A. (2021). Film incelemelerinde yöntem arayışı: eleştirel söylem çözümlemesi. In A. Çatalcalı Ceylam (ed.), Sosyal, Beşeri vee İdari Bilimlerde Yeni Arayışlar ve Çalışmalar. İzmir: Serüven Yayınevi, pp.151-166.
van Dijk, T., A. (1993). Principles of critical discourse, discourse, and society 4(2). https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0957926593004002006, Erişim tarihi: 01.12.2024.
Yaşartürk, G. (2018). 2000 sonrası Türk sinemasında değişen kadın imgeleri̇: “Mavi̇ Dalga” filminde özne olarak kadın ve “İkimizin Yerine” filminde anlatının gizemi̇ olarak kadın. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication – TOJDAC, 8(3): 518-525.
Yeşildal, H. (2010). Türkiye’de 1960’larda toplumsal gerçekçi sinemada aile ideolojisi: “kocanın en kötüsü hiç olmayanından daha iyidir”. Folklor/Edebiyat, 16(61): 213-226.
Yayınlanmış
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Kadın/Woman 2000, Journal for Women's Studies
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Authors who publish with this journal agree to the following terms:
- Authors retain copyright and grant the journal right of first publication, with the work [6 months] after publication simultaneously licensed under a Creative Commons Attribution License that allows others to share the work with an acknowledgement of the work's authorship and initial publication in this journal.
- Authors are able to enter into separate, additional contractual arrangements for the non-exclusive distribution of the journal's published version of the work (e.g., post it to an institutional repository or publish it in a book), with an acknowledgement of its initial publication in this journal.
- Authors are permitted and encouraged to post their work online (e.g., in institutional repositories or on their website) prior to and during the submission process, as it can lead to productive exchanges, as well as earlier and greater citation of published work (See The Effect of Open Access)
