Siyasette Cinsiyet Eşitliği: Uluslararası Alandan Yerel Alanın Dinamiklerine Kadın Temsili
DOI:
https://doi.org/10.33831/jws.v26i1.523Anahtar Kelimeler:
Kadın- Yerel Siyaset- Toplumsal Cinsiyet Eşitliği- Katılım- TemsilÖz
Bu çalışma, kadınların siyasetteki rolünü yerel siyaset bağlamında ele alarak, dışlanma nedenlerini analiz etmeyi ve tartışmayı amaçlamaktadır. Türkiye’de de dünyada olduğu gibi, kadınların siyasete katılımı sınırlı; temsilde eşitlikleri ise kısıtlıdır. Son yıllarda siyasette kadının görünürlüğü artmakla birlikte, Türkiye siyasette cinsiyet temelinde eşitliğe ulaşabilmenin henüz uzağındadır. Üstelik yerel siyasetin her bir kademesinde kadınların siyasete katılım oranları ulusal düzeyden daha da azdır. Kadınlar, erkek egemen bir siyasal alan içerisinde, yerelde siyasete katılımda ulusal siyasete kıyasla daha az görünür olmakta; bu nedenle de yerel siyasal alanın dinamiklerini şekillendirmede etkili olamamaktadır. Çalışma, bu kabulden yola çıkarak, öncelikle kadınlar ve siyaset arasındaki ilişkide karşılaşılan güçlükleri tartışmaktadır; ikinci olarak yerel siyasette kadın temsili ve katılımını gösteren bulguları güncel veriler üzerinden ele almaktadır. Bu veriler dünyada kadınların siyasetteki temsilini Türkiye ile karşılaştırarak, Türkiye siyasetinde kadınların nerede olduğunu anlamak açısından gereklidir. Bu nedenle özel olarak çalışmada, Türkiye'de yerel siyasetin hangi dinamikler tarafından şekillendiği açıklanarak, kadınların yerel siyasetle olan mesafeli ilişkisi ele alınmaktadır. Bu tarmında kadın temsilinin siyasal alandaki önemine dair bir analizle pekiştirilmektedir. 2024 yerel seçimlerine göre kadın adayların siyasi yarışta başarısının artmasına karşılık yerel siyasetin görünmeyen engelleri, kadınların temsilini ve siyasete katılım alanlarını sınırlandırmaktadır. Bu sınırlılığa rağmen 2024 yerel seçimlerinde artan kadın temsilini büyükşehir il ve ilçe belediye başkanlıklarındaki durumlarına göre analiz etmektedir.
Referanslar
Alkan, A. (2000). Yerel Politika ve Kadın. Ankara: Ankara Üniversitesi KASAUM.
Alkan, A. (2004). Yerel Siyaset Kadınlar İçin Neden Önemli? Birikim, Sayı1 79, 71-0.
Alkan, A. (2005). Yerel Yönetimler ve Cinsiyet (Kadınların Kentte Görünmez Varlığı). Ankara: Dipnot yayınları.
Arat, Y. (1989). The patriarchal paradox: Women politicians in Turkey. Rutherford, NJ: Fairleigh Dickinson University Press.
Arat, Y. (1992). Türkiye’de Kadınların Siyasal Temsili Üzerine Gözlemler. Kadın ve Sosyo Ekonomik Gelişme, Ankara: Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü, 49-52.
Arat, Y. (2008). Türkiye'de kadınların parlamentoda temsili: 1934-1980. A. B. Hacımirzaoğlu (ed.). 75. Yılda Kadınlar ve Erkekler/Bilanço 98 içinde. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 249-266.
Arıkboğa, E. (2019). Belediye Meclislerinde Kadın Üyeler: 2014 Yerel Seçimlerinde Yükselişin ve Değişimin İzini Sürmek. Aksaray Üniversi-tesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 11, S. 1, 21-34.
Ayata, A. (1992). Türkiye’de Kadının Siyasete Katılma Sürecinde Değişmeler. Kadın ve Sosyo Ekonomik Gelişme, Ankara: Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü, 41-48.
Ayata, A. (1995). Türkiye’de Kadının Siyasete Katılımı. Ş. Tekeli (ed.). 1980’ler Türkiye’sinde Kadın Bakış Açısından Kadınlar içinde. İstanbul: İletişim Yayınları, 293-312.
Başçı, G. (2015). Yerel Yönetim Seçimlerinde Kadın Seçmen ve Temsilcilik: Çorum İli Örneği. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl 8, S. 1, 273-299.
Belli, A. (2015). Yerel Yönetimlerde Kadın Temsili ve Yerel Demokrasi. Yasama Dergisi, S. 31, 65-88.
Biricikoğlu, H. (2013). Yerel Yönetimlerde Kadın Temsilinin Yetersizliği: Sakarya İlinde Yapılan Bir Araştırma. Sakarya İktisat Dergisi, S. 2, 65-96.
Bora, A. ve İşat, C. (2006). Düğüm Bilgisi. Ankara: KA-DER.
Bühlmann, M. ve Schadel, L. (2012). Representation matters. The impact of Women's Descriptive on the political involvement of women. Representations, 48(1), 101–114.
Büyüktunca, E. (2024). Kadınlar Yerel Yönetime Ne Kadar Katılabildi: 2019 ve 2024 Yerel Seçimleri, https://www.dogrulukpayi.com/bulten/kadinlar-yerel-yonetime-ne-kadar-katilabildi-201
CEMR. (2024). Strategic retreat 2024: Women’s role in politics and the challenges in political representation. Council of European Municipalities and Regions, https://ccre-cemr.org/press/cemr-strategic-retreat-2024
Cengiz, B., Doğan, G. ve Karabağ, G.(2021). Türkiye’de Kadının Siyasete Katılımı, Friedrich Ebert Stiftung, https://www.fes.org.tr.
Celis, K. (2009). Substantive Representation of women (and improving it): what it is and should be about?. Comparative European Politics, 7 (1): 95–113.
Chehab, S. (2023). Women in Diplomacy In-dex,https://www.agda.ac.ae/docs/default-source/2023/women-diplo-macy.pdf?sfvrsn=6189673b_3#:~:text=The%20Index%20found%20that%20in,underrepresented%20in%20top%20diplomatic%20posts.
Çağlar, N. (2011). Kadının Siyasal Yaşama Katılımı ve Kota Uygulamaları. SDÜ Vizyoner Dergisi, 3(4), 56–79.
Çitçi, O. (1996). Temsil, Katılma ve Yerel Demokrasi, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt:5 Sayı:6. Ankara: TODAİE Yayınları, 5-14.
Çakır, S. (2019). Erkek Kulübünde Siyaset, İstanbul: Sel Yayıncılık.
Drechselova, L. (2022). Türkiye’de Yerel Siyasette Kadınlar Dışlanma Döngüleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
European Parliamentary Research Service (EPRS) (2024). Women in politics in the EU State of Play 2024, https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2024/760348/EPRS_BRI(2024)7 60348_EN.pdf.
Freeman, Jo. (1970). The tyranny of structurelessness. The Insurgent Sociologist, 1(1). 151-165.
GOLD (Global Observatory on Local Democracy and Decentralization) (2024), Country Profiles on SDG Localization, https://www.gold.uclg.org/report/localizing-sdgs-boost-monitoring-reporting, (Erişim tarihi: 26.3.2025).
Gökçimen, S. (2008). Ülkemizde Kadınların Siyasal Hayata Katılım Mücadelesi. Yasama Dergisi, S.10, 5-59.
Görmez, K. Ve H.Yaylı (2018). Yerel Yönetimler, Ankara: Orion Kitabevi.
Heywood, A. (2017). Siyaset, B. Tanrıseven (Çev.). Konya: Liberte Yayınları.
IPU (2023). Gender Equality, https://www.ipu.org/impact/gender-equality
İstanbul Politikalar Merkezi (İstanPol). (2021). Türkiye'de Kadının Siyasete Katılımı: Siyasi Hayatta Karşılaşılan Engeller Ve Deneyim-ler,https://www.istanpol.org/post-turkiye-de-kadin-n-siyasete-kat-l-m-siyasi-hayatta-kars-la-lan-engeller-ve-deneyimler_1
KA.DER.(2020). 2019 Yerel Seçimlerine Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinden Bakmak.
https://ka-der.org.tr/wp-content/uploads/2020/12/KA.DER_Sivil-Dusun_Kitapcik.pdf, Erişim tarihi:22.04.2025
KA.DER.(2020). 8 Mart Temsilde Kadın-Erkek Eşitliği Karnesi. KA.DER. https://www.sivilsayfalar.org/2020/03/06/ka-derin-8-mart-temsilde-kadin-erkek-esitligi- karnesi-yayinlandi
KA.DER. (2021). Yerel Siyasette Kadının Adı Neden Yok?, A.Kaşıkırık, N. Karaoglu (der). İstanbul: Ka.Der.Yayınları.
KA.DER. (2024). 31 Mart 2024 Yerel Seçimlerinin Analizi, (G. Erdogan Tosun), https://ka-der.org.tr/wp-content/uploads/2024/07/Kader_Rapor_Gulgun-Erdogan-Tosun- 1.pdf.
Kapani, M. (2003). Politika Bilimine Giriş. Ankara: Bilgi Yayınevi.
Kara-Kaska, M. (2024). Yerel Seçimlerde 11 İl Ve 61 İlçede Kadın Adaylar Belediye Başkanı Seçildi. https://www.bbc.com/turkce/articles/c4nr459x591o, Erişim tarihi: 24.12.2024.
Keleş, R. (2016). Yerinden Yönetim ve Siyaset, Ankara: İmge Yayınevi.
KONDA (2022). Türkiye'de Kadın Siyasetçilerin Durumu ve Beklentiler Araştırma,https://bensecerim.org/haberler/en-secerim-dernegi-turkiyede-kadin-siyasetcilerin-durumu-ve-beklentiler-arastirma-lansmani-duzenledi.
Koyuncu L., B. and A. Sumbas. (2016). Discussing women's representa-tion in local politics in Turkey: The case of female mayorship, Wom-en’s Studies International Forum, 58, 41-50.
Lombardo, E. and P. Meier (2014) The Symbolic Representation Of Gender. A Discursive Approach, Ashgate: Surrey and Burlington.
Marshall, T. H. (1992). Citizenship and Social Class and Other Essays, London: Pluto Press.
Mecliste.org, (2024). 28.Yasama Dönemi Meclis Profili, https://www.mecliste.org/icerik/132/28--YASAMA-DoNEMi-MECLiS-PROFiLi, Erişim tarihi:15.12.2024
Mayer, T. (Ed.). (2012). Gender ironies of nationalism: Sexing the nation. London: Routledge.
Millett, K. (1970). Siyasi Cinsiyet, H. C. Kıray (Çev.), İstanbul: Bağlam Yayınları.
Negiz, N. ve Üçer, N. (2012). Yerel Siyasette Seçil(e)meyen Kadın: 2004-2009 Mart Seçimleri Düzleminde Analitik Bir İnceleme. Çağdaş Yerel Yönetimler, C. 21, S. 2, 1-23.
Oktay, T. (2013). Belediye Meclisi Komisyonlarında Kadın Temsili: Bölgesel Bir Analiz, 11. Uluslararası Bilgi, Ekonomi Ve Yönetim Kongresi Bildirileri Kitabı, 965-978.
On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023). (2018). TC. Kalkınma Bakanlığı Yerel Yönetimler ve Hizmet Kalitesi Özel İhtisas Komisyonu Raporu, https://www.sbb.gov.tr/wp-con-tent/uploads/2020/04/YerelYonetimlerOzelIhtisasKomisyonuRaporu.pdf
On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023). (2023). TC. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı,https://www.sbb.gov.tr/wpcontent/uploads/2022/07/On_Birinci_Kalkinma_Plani-2019-2023.pdf
On İkinci Kalkınma Planı (2024-2028). (2023). TC. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/12/On-Ikinci-Kalkinma-Plani_2024-2028_11122023.pdf
Oruç, T. ve Bayrakçı, E. (2018). Yerel Siyasette Temsil ve Katılım: Kadın Aktörler. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 7, S. 2, 464-480.
Paxton, P. ve Hughes, M. M. (2013). Women, Politics and Power: A Global Perspective. SAGE Publicastions: Thousand Oaks.
Philips, A.(2012). Demokrasinin Cinsiyeti, İstanbul: Metis Yayınevi.
Pitkin, H.F. (1967). The Concept Of Representation. Berkeley: University of California.
Rao, N. (1998). Representation in Local Politics: a Reconsideration and some New Evidence, Political Studies, XLVI, 19-35.
Rao, N. (2005). The Representation of Women in Local Politcs, Policy &Politics, V. 22, no:2, 323-339.
Sancar, S. (2008a). Siyasal Katılım. M. Tan, Y. Ecevit ve S. Acuner, S. San-car (ed.), Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği: Sorunlar, Öncelikler ve Çözüm Önerileri içinde , İstanbul: TÜSİAD ve KAGİDER Yayını, 215-293.
Sancar, S. (2008b). Türkiye’de Kadınların Siyasal Kararlara Eşit Katılımı. Toplum ve Demokrasi, C:2, S. 94, 173-184.
Sancar, S. (2018). Siyasal Kararlara Katılımda Toplumsal Cinsiyet Eşitliği, CEİD, https://www.ceidizleme.org/medya/dosya/94.pdf.
Sancar, S. (2023). Siyasetin Cinsiyeti: Cinsiyetçiliğe Karşı Kadın Hakları Siyaseti, İstanbul: Metis Yayınları.
Siyasi Partilerin Kadınlara Vaadi Çok Ama Siyasi Hayatta Yerleri Yok (29 Mart, 2024), https://www.anadoluekspres.com.tr/haber/siyasi-partilerin-kadinlara-vaadi-cok-ama-siy asi-hayatta-yerleri-yok-62723
Sallan Gul, S. (2007). Yerel Yönetimler Üzerine Güncel Yazılar-II: Uygulama. İstanbul: Nobel Yayıncılık.
Sumbas, A. (2021).Türkiye’de Kadının Siyasete Katılımı: Siyasal Hayatta Karşılaşılan Engeller ve Deneyimler, İstanbul Politik Araştırmalar Enstitüsü.
Sundström, A. and D. Stockemer. (2015). What determines women’s political representation at the local level? A fine-grained analysis of the European regions, International Journal of Comparative Sociology, Vol. 56(3-4) 254–274.
Şirin-Pınarcıoğlu, N. (2013). Yerel Siyaset ve Yerel Yönetimlerde Cinsiyetçi Örüntüler: İstanbul Örneği, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi SBE Dergisi, No: 8, 64-80.
Talaslı, G. (1996). Siyaset Çıkmazında Kadın, Ankara: Ümit Yayıncılık.
Türkiye Belediyeler Birliği (TBB). (2021). Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı, erişim tarihi: 31.03.2025, https://www.tbb.gov.tr/Tr/icerik_avrupa-yerel-yonetimler-ozerklik sarti_47.
Tekeli, Ş. (1982). Kadınlar ve Siyasal Toplumsal Hayat. İstanbul: Birikim Yayınları.
The Sustainable Development Goals Report 2023: Special Edition, Towards a Rescue Plan for People and Planet, United Nations, https://unstats.un.org/s/report/2023/
The World Economic Forum (WEF). (2021). Global Gender Gap Report 2021, erişim tarihi: 11.05.2024,https://www.weforum.org/reports/global-gender-gap-report-2021
The World Economic Forum (WEF). (2024). Global Gender Gap Report 2024. erişim tarihi: 23.11.2024, https://www.weforum.org/reports/global-gender-gap-report-2021.
Tokman, Y. ve S. Kendirci.(2006). Yerel Yönetimlere İlişkin Yasal Düzenlemeler Çerçevesinde Kadınlara Yer Açmak, Ankara: KA-DER Yayınları.
Turner, B. S. (1990). Outline of a Theory of Citizenship, Sociology, C.24, S. 2, 189-217.
TÜİK. (2016). İstatistiklerle Kadın, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Kadın-2016-24643, erişim tarihi: 26.03.2025.
TÜİK. (2023). İstatistiklerle Kadın, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Kadin-2023- 53675, erişim tarihi: 30.12.2024.
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV). (2014). İl İçin Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Karnesi, https://Tepav.S3.EuWest1.Amazonaws.Com/Upload/Files/1395051458-3.81_Il_Icin_Toplumsal Cinsiyet_Esitligi_Karnesi.Pdf, erişim tarihi: 21.02.2025.
Türkiye’nin Kadın Belediye Başkanları (01.04.2024), https://hthayat.haberturk.com/turkiye-nin-kadin-belediye-baskanlari-1083008. erişim tarihi: 24.02.2025.
Türkiye’s Performance, https://dashboards.sdgindex.org/static/profiles/pdfs/SDR-2023-turkiye.pdf . erişim tarihi: 24.02.2025.
UN Women. (2002). Progress on the Sustainable Development Goals the Gender Snapshot 2002,development-goals-the-gender-snapshot-2022- erişim tarihi: 24.02.2025.
UN Women. (2017). Seçimlerde kadına yönelik şiddetin önlenmesi: Bolivya'dan bulguların özeti. https://www.unwomen.org/sites/default/files/Headquarters/Attachments/Sections/Librar y/Publications/2017/Preventing-VAW-in-elections-tr.pdf, erişim tarihi: 23.04.2025.
UN Women. (2020). Yerel Yönetim ve Hizmetlerde Toplumsal Cinsiyet Eşitli-ği, E.M. Parmaksiz, Y. Kalaylioglu, (edt.), UN Women Yayınları.
UN Women. (2021). Women’s Representation in Local Government:A Global Analysis, I. Berevoescu and J. Ballington (edt.), https://www.unwomen.org/sites/default/files/2022-01/Womens-representation-in-local-government-en.pdf, erişim tarihi: 01.05. 2025.
UN Women. (2023). Türkiye'de Toplumsal Cinsiyet İstatistikleri 2023. Avrupa ve Orta Asya Bölge Ofisi (ECA). https://eca.unwomen.org/sites/default/files/2024- 05/tuik_statistics_turkce_2023_final_2.p, erişim tarihi: 28.04. 2025.
UN Women. (2024). Women Political Leaders Map, https://www.unwomen.org/sites/default/files/2024-06/Poster-Women-political-leaders-2 024-en.pdf, erişim tarihi: 28.04.2025.
UN. (2022). The Sustainable Development Goals Report 2022. (n.d.). https://file:///C:/Users/brana/OneDrive/Masa%C3%BCst%C3%BC/The-Sustainable-De velopment-Goals-Report-2022.pdf 11.08.2022, erişim tarihi: 23.04.2025.
UNDP. (2018). Annual Report 2018. United Nations Development Programme. https://annualreport.undp.org/2018/, erişim tarihi: 28.04.2025.
UNFPA Türkiye. (2021). Yerel Eylem Planı Hazırlama Rehberi. Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu (UNFPA), https://turkiye.unfpa.org/sites/default/files/pub-pdf/unfpa_yereleylemrehberweb.20.09.2 1_1.pdf, erişim tarihi: 29.04.2025.
Üste, R.B. (2017). Yerel Seçimlerin Cinsiyeti: Seçimler ve Kadın Temsili. İşletme Fakültesi Dergisi, C. 18, S. 1, 101-131.
Van Deth, J. W. (2014). A Conceptual Map of Political Participation. Acta Politica, 49, 349-367.
Walby, S. (1994). Is Citizenship Gendered?. Sociology, 28(2), 379–395.
Yaraman, A. (2006).72 Yılın Ardından: Kadını İçermeyen Siyaset, Toplumsal Tarih, S.156, 14-22.
Yaraman, A.( 2021). Türk Kadın Haklarını Mücadeleyle Aldı, İstanbul Dergi, S.8. https://www.istdergi.com/tarih-belge/turk-kadini-haklarini-mucadeleyle-aldi.
Yaylı, H. ve Eroğlu, G. (2015). Yerel Katılım Bağlamında Türkiye’de Kadın Temsili. International Journal of Science Culture and Sport, Special Issue 3, 504-524.
Yıldırım, H. (2013). Yerel Yönetimlerde Kadın Siyasi Temsil Yetersizliği. Akademik Perspektif, C:2, S.3, 45-62.
Yüksek Seçim Kurulu (YSK), (2024). 31 Mart 2024 Mahalli İdareler Genel Seçimleri Seçim İstatistikleri Bülteni, https://www.ysk.gov.tr, erişim tarihi: 28.04. 2025.
Yüksek Seçim Kurulu (YSK). (2009). 2009 Mahalli İdareler Seçim Sonuçları: Kazanan Adayların Cinsiyet Dağılımı, http://www.ysk.gov.tr/ysk/docs/2009MahalliIdareler/SecimSonuclari/KazananAdaylarCinsiyet.mht. erişim tarihi: 28.04.2025.
İnternet Kaynakları:
https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/sdg_05_50/default/table?lang=en, erişim tarihi: 23.12.2024.
http://www.citymayors.com/women_mayors/women-mayors-front.html, erişim tarihi: 24.12.2024.
https://turkiye.un.org/tr/sdgs/5. erişim tarihi: 13.12.2024.
https://www.tgrthaber.com/mavikadin/31-mart-yerel-secimleri-kadin-adaylari-tam-liste-hangi- parti-kac-kadin-aday-gosterdiö, 31 Mart Yerel Seçimleri Kadın Adayları Tam Liste: Hangi Parti Kaç Kadın Aday Gösterdi, erişim tarihi: 28.04. 2025.
https://charter-equality.eu/atlas-of-signatories-of-the-charter/presentation.html, erişim tarihi: 16.03.2025
https://www.citizensinformation.ie/en/government-in-ireland/european-government/eu-law/charter-of-fundamental-rights/#5bfbc, erişim tarihi: 09.05.2025
Yayınlanmış
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Kadın/Woman 2000, Journal for Women's Studies
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Authors who publish with this journal agree to the following terms:
- Authors retain copyright and grant the journal right of first publication, with the work [6 months] after publication simultaneously licensed under a Creative Commons Attribution License that allows others to share the work with an acknowledgement of the work's authorship and initial publication in this journal.
- Authors are able to enter into separate, additional contractual arrangements for the non-exclusive distribution of the journal's published version of the work (e.g., post it to an institutional repository or publish it in a book), with an acknowledgement of its initial publication in this journal.
- Authors are permitted and encouraged to post their work online (e.g., in institutional repositories or on their website) prior to and during the submission process, as it can lead to productive exchanges, as well as earlier and greater citation of published work (See The Effect of Open Access)
